Skip to main content

Działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, organizacja i współpraca z Krajem

Referat wygłoszony na XXVI sesji Stałej Konferencji MABPZ - Kraków 2004 r.

Działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, organizacja i współpraca z Krajem

Referat wygłoszony na XXVI sesji Stałej Konferencji MABPZ - Kraków 2004 r.

Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce został utworzony w Nowym Jorku w 1943 roku przez grupę wybitnych Amerykanów polskiego pochodzenia oraz emigrantów wojennych z Polski. Był pomyślany jako kontynuacja założonego w Warszawie w 1923 roku Instytutu Badań Najnowszej Historii Polski, przemianowanego w 1936 r. na Instytut Józefa Piłsudskiego. Założycielami byli między innymi: Franciszek Januszewski, wydawca „Dziennika Polskiego” z Detroit, Maksymilian Węgrzynek, wydawca „Nowego Świata” z Nowego Jorku, oraz trzej ministrowie II Rzeczypospolitej — Ignacy Matuszewski, Wacław Jędrzejewicz i Henryk Floyar-Rajchman.

W czasie 60-letniej działalności Instytut zachował swoją niezależność i bezwarunkowe oddanie idei wolnej i niepodległej Polski. W związku z działalnością cenzury i niszczeniem dokumentacji dotyczącej historii Polski, archiwa Instytutu nabrały szczególnego znaczenia podczas niemieckiej okupacji i pod rządami komunistów po II wojnie światowej.

CELE INSTYTUTU

Głównym celem Instytutu jest gromadzenie, przechowywanie, opracowywanie, konserwacja i udostępnianie zbiorów. Jest to przede wszystkim ośrodek studiów historycznych, gdzie szczególny nacisk kładzie się na ujawnianie błędów historycznych, powstałych podczas okupacji niemieckiej, sowieckiej i rządów komunistycznych. Instytut jest też ośrodkiem kultury polskiej, organizuje i współorganizuje wystawy, prelekcje i sesje naukowe. Współpracuje z wieloma instytucjami naukowymi i kulturalnymi w Ameryce i Europie, ze szczególnym uwzględnieniem Polski.

ZBIORY INSTYTUTU

Niezwykle cenne materiały źródłowe zgromadzone w Instytucie przyciągają naukowców z całego świata, studentów, dziennikarzy i filmowców i są wykorzystywane w wielu pracach doktorskich i publikacjach na całym świecie. Bogate i różnorodne zbiory pochodzą od zagranicznych przedstawicielstw II Rzeczypospolitej, organizacji, instytucji oraz osób prywatnych. Dzięki ofiarności Rodaków zbiory te są stale poszerzane. Najcenniejsze są archiwa Instytutu, drugie pod względem wielkości w USA (po Hoover Institution w Kaliforni) źródło dokumentów dotyczących historii Polski, z bezcennymi zespołami archiwalnymi, takimi jak: archiwum Adiutantury Naczelnego Wodza z okresu 1918-1922 czy zespół Powstania Śląskie 1919-1922. Biblioteka Instytutu liczy ponad 22 000 tytułów, bogaty zbiór prasy, w tym największy poza granicami kraju zbiór polskiej prasy niezależnej wydawanej poza cenzurą PRL.

Inne kolekcje to:

  • około 20 000 fotografii związanych z wydarzeniami i postaciami historycznymi;
  • zbiór map, zbiory filatelistyczne, falerystyczne i medalierskie oraz galeria obrazów licząca ponad 200 prac wybitnych polskich malarzy.
WŁADZE INSTYTUTU

Na czele Instytutu stoi Rada Instytutu składająca się obecnie z 12 członków wybranych na okres trzech lat. Zgodnie ze Statutem Rada jest odpowiedzialna za kierowanie Instytutem. Ze składu Rady wybierany jest Zarząd Instytutu: prezes, dwaj wiceprezesi, skarbnik, sekretarz, dyrektor i wicedyrektor wykonawczy. Prezes jest najwyższą instancją wykonawczą Instytutu. Nadzoruje działalność pozostałych członków Zarządu i przewodzi zebraniom Rady i Zarządu. Za administrowanie i nadzorowanie bieżącej działalności Instytutu oraz za pracę biura odpowiedzialny jest dyrektor wykonawczy. Obecnie jedynym pracownikiem etatowym Instytutu jest wicedyrektor wykonawczy. W działalność tej organizacji wielki wkład wnoszą wolontariusze, bez pomocy których realizacja celów Instytutu byłaby niemożliwa.

Finanse

Instytut jest organizacją niedochodową. Nie jest subsydiowany ani przez państwo polskie, ani amerykańskie. Utrzymuje się głównie ze składek członkowskich, donacji, subwencji i zapisów testamentowych. Dlatego jego istnienie jest uzależnione od hojności osób i instytucji wspierających. Instytut liczy obecnie około 350 członków.

Organizacje i instytucje polonijne także wspierają finansowo jego działalność. W ciągu ostatnich lat wielką pomoc finansową przynosiły bankiety, na których honorowano wybitne indywidualności ze świata biznesu, kultury i nauki popularyzujące imię Polski. Przyznawane tam nagrody Instytutu miały wielki prestiż i cieszyły się popularnością wśród Polaków i Amerykanów. Nagrodzeni zostali m.in. Elizabeth i Zachary Fisher, twórcy The Intrepid Sea Air Space Museum w Nowym Jorku, William R. Rhodes, wiceprezes Citibank, William J. Bresnan, prezes Bresnan Communications, historycy: prof. Norman Davies, prof. Janusz Zawodny, kompozytor Mikołaj Górecki, tenor Wiesław Ochman, fizyk nuklearny dr Małgorzata Zielińska-Pfabe, chemik dr Alina Surmacka-Szcześniak, astronom profesor Bohdan Paczyński, pisarze: Ryszard Kapuściński i Andrzej Pomian oraz wielu innych.

Realizacja celów Instytutu nabrała w dobie Internetu szczególnego wymiaru. Dotyczy to zwłaszcza dostępu do zbiorów archiwalnych bez konieczności podróżowania do Nowego Jorku.

Temu celowi służy projekt modernizacji archiwów, w którym czynny udział biorą organizacje i instytucje z Polski i Stanów Zjednoczonych. Współpraca Instytutu Piłsudskiego, Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych w Warszawie oraz Fundacji Kościuszkowskiej w Nowym Jorku pozwoliła na rozpoczęcie procesu modernizacji w styczniu 2002 roku. Przez 10 miesięcy kierował nią Paweł Pietrzyk z Archiwum Państwowego w Łodzi. Pierwszy etap polegał na uporządkowaniu pomieszczeń archiwum. Zakupiono nowe regały, pudła bezkwasowe i foldery na przechowywane kolekcje. Przeprowadzone skontrum całości zasobu pozwoliło określić faktyczną wielkość zbiorów archiwalnych wyrażonych w metrach bieżących (około 200 metrów) i jednostkach archiwalnych, z podziałem na zespoły. Dane te zostały przeniesione do zainstalowanej bazy danych SEZAM (System Ewidencji Zasobu Archiwalnego), baza ta została przesłana do Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych i tym samym włączona do ogólnopolskiego obiegu. Aktualny wykaz zespołów archiwalnych został następnie udostępniony na dwujęzycznej stronie internetowej Instytutu. Od stycznia 2003 roku prace archiwalne kontynuowała Dorota Kotowicz z Archiwum Państwowego w Krakowie Oddział w Bochni. Uzupełniała na bieżąco bazę SEZAM oraz instalowała drugą bazę IZA, która służy do opisu jednostek archiwalnych tworzących poszczególne zespoły. Pozwala ona dotrzeć w głąb zespołów i dostarcza szczegółowych informacji o ich zawartości. Pod koniec 2003 roku baza SEZAM zarejestrowała 123 zespoły archiwalne, a w bazie IZA można znaleźć informacje o 110-ciu zespołach. Kolejnym etapem było umieszczanie wszystkich inwentarzy archiwalnych na stronie internetowej Instytutu, co pozwala na upowszechnienie bezcennych zasobów i szeroki dostęp do informacji w nich zawartych. Specjalny program komputerowy pozwala na przedstawienie tych inwentarzy w postaci statycznych stron WWW generowanych z danych umieszczonych w bazach SEZAM i IZA. Aby dotrzeć do informacji, należy wpisać adres: www.pilsudski.org, następnie wybrać „Zbiory”, a potem „Spis zespołów”. Podświetlone nazwy zespołów otwierają się, pokazując szczegółowe inwentarze. Obie bazy SEZAM i IZA zostaną również umieszczone na stronie internetowej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

Ponadto opracowano i wprowadzono do użytku komputerową bazę danych do rejestracji napływających do Instytutu kwerend i zapytań oraz założono księgę nabytków archiwalnych z odtworzeniem wpisów z lat wcześniejszych możliwych do ustalenia. Opracowane zostały dokumenty niezbędne w codziennej praktyce prawidłowego funkcjonowania archiwum takie, jak Regulamin korzystania ze zbiorów archiwalnych oraz Zgłoszenia użytkownika zasobu archiwalnego. Dzięki nim zostały sprecyzowane zasady korzystania ze zbiorów oraz możliwa jest kontrola nad wypożyczonymi archiwaliami.

Jedną z dodatkowych prac przeprowadzonych przez archiwum było porządkowanie i numeracja stron poszczególnych jednostek archiwalnych unikalnego zespołu „Powstania Śląskie” z lat 1919-1922. Zgodnie z porozumieniem zawartym między Instytutem a Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych, akta „Powstań Śląskich” będą stopniowo mikrofilmowane w Archiwum Dokumentacji Mechanicznej i konserwowane w Polsce. Do chwili obecnej konserwacji została poddana pierwsza część akt, a druga partia znajduje się w Bibliotece Śląskiej, gdzie prace są kontynuowane. Kompletny inwentarz „Powstań Śląskich”, jednego z największych i najcenniejszych zespołów przechowywanych w archiwum, dostępny będzie na stronie internetowej Instytutu dopiero po zakończeniu prac konserwatorskich i powrocie akt z Polski.

Trzeba podkreślić, że proces modernizacji archiwum Instytutu nie byłby możliwy bez pomocy organizacyjnej i finansowej wielu instytucji krajowych i polonijnych. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych umożliwiła przyjazd doświadczonych archiwistów, którzy wykazali się wielkim zaangażowaniem w wykonywaną pracę. Fundacja Kościuszkowska zapewniła dla nich stypendia. Fundacja Jurzykowskiego z Nowego Jorku przekazała dotację na stworzenie nowej strony internetowej, nowoczesny sprzęt komputerowy oraz sfinansowanie części prac konserwatorskich kolekcji „Powstania Śląskie”. Te ostatnie prace finansowane są także przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych i Województwo Śląskie. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej z Warszawy ufundowała nowe regały i pudła bezkwasowe dla modernizującego się archiwum. Donację finansową złożyła Polsko-Słowiańska Unia Kredytowa z Nowego Jorku. Pomocą w transporcie dokumentów służą także polskie placówki dyplomatyczne w Waszyngtonie i Nowym Jorku.

Chociaż prace modernizacyjne jeszcze nie zostały zakończone, są już widoczne pierwsze ich rezultaty. Wzrosła liczba zapytań i kwerend. Użycie strony internetowej Instytutu wzrosło zdecydowanie po umieszczeniu na niej zawartości zbiorów. Zanotowano średnio 4 100 wizyt miesięcznie i 110 000 trafień. Oczywiście najwięcej wizyt i trafień było z Polski, następnie ze Stanów Zjednoczonych, Kanady, Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Australii, co jest zrozumiałe ze względu na obecność tam Polonii. Zdarzały się także trafienia z tak egzotycznych miejsc, jak Samoa, Wyspy Dziewicze, Nepal czy Wyspy Bożego Narodzenia. Te informacje utwierdzają Instytut o słuszności podjętej decyzji i konieczności kontynuowania procesu modernizacji.

Na uporządkowanie i nowoczesne skatalogowanie czeka biblioteka Instytutu. W trakcie opracowania jest obszerny katalog dzieł sztuki zgromadzonych w głównej Galerii. Komentarz do wydania polskiego napisał dr Janusz Wałek z Muzeum Czartoryskich w Krakowie, który gościł w ub. roku w Instytucie.

Wszystkie te zamierzenia są niezwykle kosztowne. Dlatego Instytut potrzebuje finansowej pomocy. Każdy, komu bliska jest historia Polski, może zostać członkiem Instytutu i donatorem. Tym samym bierze udział w unikalnym dziele opracowania i udostępnienia niezwykle cennych zbiorów. Dzięki współpracy wielu instytucji i organizacji, a także osób indywidualnych ten cel może być sukcesywnie realizowany.

Tagi

Więcej o Autorze (Autorach)

0raz Pozostałe Publikacje tego Autora (ów)

Ewa Babiarz

To follow  wkrótce

Copyrights

COPYRIGHTS©: STAŁA KONFERENCJA MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE
CAŁOŚĆ LUB POSZCZEGÓLNE FRAGMENTY POWYŻSZEGO TEKSTU MOGĄ ZOSTAĆ UŻYTE BEZPŁATNIE PRZEZ OSOBY TRZECIE, POD WARUNKIEM PODANIA AUTORA, TYTUŁU I ŹRÓDŁA POCHODZENIA. AUTOR NIE PONOSI ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA NIEZGODNE Z PRAWEM UŻYCIE POWYŻSZEGO TEKSTU (LUB JEGO FRAGMENTÓW) PRZEZ OSOBY TRZECIE.

Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie | MABPZ

Stała Konferencja
Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie

Sekretariat

Muzeum Polskie w Rapperwsilu
Schloss Rapperswil
Postfach 1251
CH-8640 Rapperswil
Schweiz

Kontakt

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
+41 (0)55 210 18 62

UWAGA

Z Sekretariatem MABPZ
prosimy kontaktować się tylko w kwestiach dotyczących Konferencji.

Niniejszy portal internetowy Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (MABPZ) został zainicjowany i był prowadzony do 2018 roku przez pracowników Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie i Biblioteki im. Wandy Stachiewicz.
www.polishinstitute.org

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych
www.mkidn.gov.pl

Przy współpracy z Fundacją Silva Rerum Polonarum z Częstochowy
www.fundacjasrp.pl

Od 2020 r., projekt finansowany jest ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego; dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą - Polonika
www.polonika.pl

Deklaracja dostępności strony internetowej
Deklaracja PDF pobierz

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Fundacja Silva Rerum Polonarum Częstochowa
Instytut Polonika