Skip to main content

Mniej znane, a wybitne postacie Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku: Aleksander Mełeń Korczyński i Stanisław Jordanowski

Referat wygłoszony na XXXVII sesji Stałej Konfrencji MABPZ - Rapperswil 2015 r.

Mniej znane, a wybitne postacie Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku: Aleksander Mełeń Korczyński i Stanisław Jordanowski

Referat wygłoszony na XXXVII sesji Stałej Konfrencji MABPZ - Rapperswil 2015 r.

Galeria Instytutu Piłsudskiego liczy ponad 250 znanych i ważnych dzieł sztuki, wszystkie obrazy to dary przekazane z myślą o służeniu całej społeczności polskiej w Stanach Zjednoczonych[1] Wśród darczyńców Instytutu Piłsudskiego w Ameryce najważniejsze miejsce zajmuje Aleksander Mełeń-Korczyński — wiceprezes Instytutu, znany kolekcjoner i kurator galerii malarstwa Instytutu[2].

Aleksander Mełeń-Korczyński[3] przekazał 44 dzieła malarskie do Galerii Instytutu, a wśród nich: Czwórka Józefa Chełmońskiego, pierwowzór ogromnego dzieła obecnie wystawianego w Muzeum Narodowym w Sukiennicach w Krakowie[4], zbiór czterech prac Juliana Fałata przedstawiający górskie krajobrazy, część prac Juliusza Kossaka, Karocę z konnymi Jana Matejki, zbiór 13 prac Leona Wyczółkowskiego przedstawiający w większości miasta polskie i Dziewczynkę Stanisława Wyspiańskiego[5].

Kiedy Aleksander Mełeń-Korczyński zmarł w 1977 r. opiekę nad Galerią Instytutu przejął Stanisław Jordanowski, który czynnie działał w Radzie Dyrektorów Instytutu, od 1978 r. pełnił funkcje Sekretarza Zarządu, w latach 1983-1993 pełnił obowiązki prezesa Instytutu. Stanisław Jordanowski był człowiekiem wielu talentów, ale najbardziej zapamiętany został jako znany kolekcjoner sztuki polskiej[6].

Intensywnie opiekował się zbiorami artystycznymi Instytutu, wiele pisał na tematy związane z historią sztuki polskiej do codziennej gazety „Nowy Dziennik” wydawanej od początku lat 70-tych ubiegłego wieku w Nowym Jorku. Do galerii Instytutu przekazał znane dzieła: Lutnistę Stanisława Wyspiańskiego oraz obraz Leopolda Gottlieba pt. Piłsudski na pozycji pod Kostiuchnów[7].

Kolekcja sztuki przekazana Instytutowi przez Aleksandra Mełeń-Korczyńskiego ma jeden warunek przyjęty przez Radę Instytutu Piłsudskiego — nie może być przekazana do Polski a ma służyć Polakom w Stanach Zjednoczonych.

Z kolei kolekcja Stanisława i Zofii Jordanowskich nie przetrwała w całości i po śmierci małżonków została sprzedana.

Aleksander Mełeń-Korczyński

Niezwykle dodatnia postać Aleksandra Mełeń-Korczyńskiego jest tym ciekawsza, że obrazuje typowe inteligenckie środowisko kresowe, mocno zabarwione duchem patriotycznym. Jak wielu z jego generacji, był Polakiem z wyboru, synem ukraińskiego działacza socjalistycznego i matki Polki.

Urodził się 9 czerwca 1909 r. na kijowszczyźnie, w majątku Władysławów-ka, w powiecie bogusławskim. Studia średnie i wyższe ukończył we Lwowie, uzyskując dyplom magistra prawa na Uniwersytecie Jana Kazimierza w 1931, a w 1933 roku dyplom magistra nauk dyplomatycznych. Przez krótki czas pracował w Urzędzie Morskim w Gdyni, następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie bardzo wcześnie zaczyna rozwijać działalność polityczną ramach organizacji studenckich. Jest członkiem komendy głównej Legionu Młodych i uczestniczy w pracach, które doprowadzają do połączenia Legionu Młodych ze Związkiem Polskiej Młodzieży Demokratycznej.

Aleksander Mełeń od młodości wykazuje duże wyrobienie społeczne, ogromną dozę cierpliwości w dyskusjach, łatwość wymowy i dar perswazji. Ma talent zjednywania sobie kolegów i przyjaciół. Jest poważany na równi przez zwolenników jak i przeciwników. Jako Polak z wyboru, koncepcję wschodnią Józefa Piłsudskiego przyjął za swoje polityczne credo, któremu do śmierci pozostał wierny[8].

Gdy losy wojenne rzuciły go przez Węgry do Francji, natychmiast znalazł się w szeregach Oddziału Rozpoznawczego polskiej 2. Dywizji Strzelców Pieszych. Po upadku Francji przekracza granicę szwajcarską i zostaje internowany. W Szwajcarii organizuje i prowadzi ośrodki szkoleniowe dla żołnierzy 2-giej Dywizji. Jest wykładowcą w Polskim Obozie Uniwersyteckim we Fryburgu i kierownikiem tego obozu, grupuje wokół siebie szerokie koło studentów-żołnierzy, których wychowuje w duchu zasad postępowych i niepodległościowych. Jednocześnie kontynuuje swe studia prawnicze we Fryburgu, uzyskując doktorat z prawa międzynarodowego.

W pierwszych latach po wojnie, pod przybranym nazwiskiem, Korczyński rozwija żywą działalność publicystyczną, a jego liczne artykuły ukazują się głównie na łamach „Wiadomości londyńskich” i w paryskiej „Kulturze”. Spis bibliografii wydany przez paryski Instytut Literacki najlepiej obrazuje szerokie zainteresowania Korczyńskiego sprawami Polski oraz jego troskę o szerzenie wiedzy o Polsce i o ułatwianie w przekazywaniu jej za granicą. Tak więc Pologne 1919-1939 to encyklopedyczny podręcznik spraw polskich dla dziennikarzy europejskich[9].

Zastanawia się nad rolą Polski w razie ponownego konfliktu światowego: „Być albo nie być. Kraj w kolaboracji z Rosją. O właściwy stosunek Emigracji do Kraju. Krytyka koncepcji neutralności Polski w przyszłym konflikcie[10]. Poświęca też wiele uwagi autorom niemieckim, którzy podejmują debatę nad rolą Niemiec[11]. Również zajmuje się tłumaczami polskiej literatury na niemiecki.

Dodatkowe pisma Korczyńskiego wiążą się z jego pobytem w Szwajcarii: Polonica szwajcarskie. 1939-1947[12] oraz bibliografia prac profesora Edwarda Crosa na podstawie materiałów znajdujących się w seminarium slawistycznym uniwersytetu Fryburskiego.

W 1952 r. przyjeżdża do Stanów i osiedla się w Nowym Jorku. Zaczyna tu pracować dla Radia Wolna Europa i angażuje się z ogromnym oddaniem w prace Instytutu Piłsudskiego. Jednocześnie jest profesorem Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie.

Profesor Wacław Jędrzejewicz w swojej mowie pożegnalnej po zbyt wczesnej śmierci Korczyńskiego w 1977 r. podkreślił następująco jego związek z Instytutem Piłsudskiego:

Praca nad badaniem najnowszej historii Polski zawsze porywała Korczyńskiego. Znał tę historię dobrze i miał dobre, naukowe podejście do niej, uzyskane w znakomitym uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Był tam jako młody człowiek asystentem przy katedrze nauki o państwie i tam jego ścisły umysł poznał metodę pracy naukowej. Swą wiedzę naukową w pełni wykorzystał w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku[13].

Korczyńskiego określano jako szczerego przyjaciela, mądrego człowieka i gorącego polskiego patriotę.

Stanisław Jordanowski

Urodził się w Wadowicach w 1914 r. Gimnazjum ukończył w Krakowie w 1933 r., a następnie Szkołę Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie, po czym wstąpił na Uniwersytet Jagielloński, gdzie ukończył prawo, otrzymując dyplom w 1939 r., tuż przed wybuchem wojny.

Po zakończeniu kampanii wrześniowej udało mu się przedrzeć na Litwę, potem do Rygi, a dalej przez Szwecję w grudniu 1939 drogą morską do Anglii. W styczniu 1940 r. wrócił na kontynent, do Francji i brał udział w kampanii, dowodząc plutonem działek w ramach 2. Dywizji Strzelców Pieszych. W czasie akcji dostał się do niewoli, skąd uciekł i w Montpellier działał jako oficer szkoleniowy.

W 1943 r. przybył do Londynu i po egzaminie konkursowym odbył roczny kurs dyplomatyczno-konsularny z perspektywą stanowiska konsularnego w Brukseli, ale losy wojenne i zmiany polityczne, które nastąpiły na kontynencie europejskim te plany pokrzyżowały, więc został przydzielony do Sztabu Głównego Polskich Sił Zbrojnych w Londynie aż do demobilizacji w 1947 r. w stopniu kapitana. Był jednym z organizatorów Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Anglii, oraz Polskiego Ruchu Wolnościowego „Niepodległość i Demokracja”. W czasie wojny i zaraz po wojnie otrzymał szereg odznaczeń, polskich, angielskich i francuskich.

W 1951 r. wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, osiedlając się w Nowym Jorku, gdzie pracował dla dużej ubezpieczalni, a poza pracą zawodową zaangażował się w działalność społeczno-polityczną polsko-amerykańskich organizacji, między innymi, jako jeden z dyrektorów Kongresu Polonu Amerykańskiej. Jednak jego najbardziej intensywna działalność społeczna była związana z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, gdzie od wczesnych lat siedemdziesiątych był członkiem Rady, a przez ostatnich dziesięć lat życia, od 1983 prezesem, aż do swojej tragicznej. śmierci w Hiszpanii 24 lipca 1993. Stanisław Jordanowski był znawcą sztuki — malarstwa — i w 1988 r. wydał Vademecum malarstwa polskiego[14]. Poza tym publikował wiele, między innymi szereg artykułów związanych z malarstwem.

Aleksander Mełeń-Korczyński i Stanisław Jordanowski dobrze się zasłużyli dla Instytutu Piłsudskiego w Ameryce. Poprzez swoje działania zabezpieczyli i przechowali dla przyszłych pokoleń cenne dzieła polskich artystów, które rozsławiają polską sztukę w Stanach Zjednoczonych[15]. Polacy i Amerykanie polskiego pochodzenia mogą podziwiać te ważne dla polskiego dziedzictwa narodowego dzieła sztuki w nowej siedzibie Instytutu Piłsudskiego w Ameryce przy 138 Greenpoint Ave. na Brooklynie. 

Przypisy

[1] Janusz Wałek, Ogólna charakterystyka zbiorów malarstwa, http://www.pilsudski.org/portal/pl/galeria/obrazy/170-ogolna-charakterystyka-zbiorow-malarstwa (dostęp 14 stycznia 2016 r).

[2] Spis przekazanych zbiorów [w:] Instytut zefa Piłsudskiego w Ameryce i jego zbiory, opr. Janusz Cisek, Warszawa, 1997, s. 250-254.

[3] Teczka z danymi osobowymi Aleksandra Mełeń-Korczyńskiego znajduje się w archiwum Instytutu Piłsudskiego w Ameryce (IPA), nr 154, syg. 504.

[4] Janusz Wałek, Józef Chełmoński — „Czwórka”, http://wwwpilsudski.org/portal/p1/galeria/obrazy/164-jozef-chelmonnski---czworka (dostęp 14 stycznia 2016 r.)

[5]Janusz Wałek, Stanisław Wyspiański Dziewczynka (Głowa dziewczyny), http://www.pilsudski. org/portal/pl/galeria/obrazy/164-jozef-chelmonski---czworka (dostęp, 14 stycznia 2016 r.)

[6] Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce i jego, zbiory, op. cit, biogram Stanisława Jordanowskiego, s. 307-309.

[7] Ibidem, s. 250.

[8] Instytut Piłsudskiego w Nowym Jorku. Archiwa. Teczka Aleksandra Mełeń-Korczyńskiego.

[9] Instytut Literacki. Paryż, 1959. „Kultura” 1947-1957. Działalność wydawnicza (1946—maj 1959). LdR. 1951: 2/40-3/4, s. 238-239.

[10] Ibidem, „Kultura” nr 3/30, 1949, s. 72-78.

[11] Ibidem, „Kultura” nr 12, 1948, s. 155-160. Folke Bernadotte, Koniec Trzeciej Rzeszy, Edmund Osmańczyk, Sprawy Polaków, Feliks Młynarski, Niemcy i Przyszłość Europy. „Kultura” nr 16/17, 1947; s. 244-257; Karl Jaspers, Die deutsche Schuldfrage, Wilhelm Roepke, Die Deutsche Frage, Hans Zbinden, Um Deutschlands Zukunft.

[12] Ibidem. „Kultura”, nr 6, 1948, s. 164-170; nr 7, s.151-158. Uzupełnienia za lata 1939-1945, 1946, 1947, s. 11, 151-156.

[13] Wacław Jędrzejewicz, Pożegnanie Aleksandra Korczyńskiego. 3 marca 1977. Archiwa Instytutu Piłsudskiego. Nowy Jork. Teczka z danymi osobowymi Aleksandra Mełeń-Korczyńskiego znajduje się w archiwum Instytutu Piłsudskiego w Ameryce (IPA), nr 154, syg. 504.

[14] Stanisław Jordanowski, Vademecum malarstwa polskiego, Bicentennial Publishing Corporation, Nowy Jork 1988.

[15] Więcej o zbiorach Instytutu [w:] Informator a Zasobie archiwalnym Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, opr. Paweł Pietrzyk, Warszawa 2012.

Tagi

Więcej o Autorze (Autorach)

0raz Pozostałe Publikacje tego Autora (ów)

Iwona Drąg-Korga

Dr Iwona Drąg Korga, Prezes i Dyrektor Wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce, historyk, badacz Polonii. W Nowym Jorku mieszka od 1991 roku. Z Instytutem Piłsudskiego związana od 1995 r...

Ewa Krystyna Hoffman-Jędruch

Urodziła się w 1938 roku we Lwowie. Od 1946 roku mieszka poza Polską: w Anglii, Argentynie, a obecnie w USA. Ukończyła inżynierię chemiczną na uniwersytecie stanowym  w Buenos Aires i przez wi...

Copyrights

COPYRIGHTS©: STAŁA KONFERENCJA MUZEÓW, ARCHIWÓW I BIBLIOTEK POLSKICH NA ZACHODZIE
CAŁOŚĆ LUB POSZCZEGÓLNE FRAGMENTY POWYŻSZEGO TEKSTU MOGĄ ZOSTAĆ UŻYTE BEZPŁATNIE PRZEZ OSOBY TRZECIE, POD WARUNKIEM PODANIA AUTORA, TYTUŁU I ŹRÓDŁA POCHODZENIA. AUTOR NIE PONOSI ŻADNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA NIEZGODNE Z PRAWEM UŻYCIE POWYŻSZEGO TEKSTU (LUB JEGO FRAGMENTÓW) PRZEZ OSOBY TRZECIE.

Stała Konferencja Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie | MABPZ

Stała Konferencja
Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie

Sekretariat

The Polish Museum of America
Muzeum Polskie w Ameryce
984 N. Milwaukee Ave.
Chicago, IL. 60642
USA

Kontakt

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
+1-773-384-3352 [ext. 2111]

UWAGA

Z Sekretariatem MABPZ
prosimy kontaktować się tylko w kwestiach dotyczących Konferencji.

Niniejszy portal internetowy Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie (MABPZ) został zainicjowany i był prowadzony do 2018 roku przez pracowników Polskiego Instytutu Naukowego w Kanadzie i Biblioteki im. Wandy Stachiewicz.
www.polishinstitute.org

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych
www.mkidn.gov.pl

Przy współpracy z Fundacją Silva Rerum Polonarum z Częstochowy
www.fundacjasrp.pl

Od 2020 r., projekt finansowany jest ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego; dzięki wsparciu Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą - Polonika
www.polonika.pl

Deklaracja dostępności strony internetowej
Deklaracja PDF pobierz

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Fundacja Silva Rerum Polonarum Częstochowa
Instytut Polonika