Muzeum Polskie w Ameryce

Misja, Cele i Zadania

Misją Muzeum Polskiego jest gromadzenie i zabezpieczanie polskiego dziedzictwa narodowego w Stanach Zjednoczonych, a przede wszystkim propagowanie polskiej kultury i historii szczególnie wśród dzieci i młodzieży polskiego pochodzenia, jak również wśród całego społeczeństwa amerykańskiego. Działalność tę Muzeum rozwija w trzech departamentach: Muzeum, Archiwum i Bibliotece, która celebrowała 100-lecie swego istnienia w 2015 r.

Historia i działalność

Pomysł powołania Muzeum Polskiego w Ameryce pojawił się po raz pierwszy w 1928 r., na 39. Sejmie Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego w Ameryce (ZPRKA) w Nowym Jorku. Z założenia zadaniem muzeum polskiego w USA byłoby „zbierania dokumentów Polski, Polonii i materiałów dla studiów odpowiednich dla naszych własnych pokoleń przyszłych”. Kolejny raz powrócono do tej kwestii w 1931 r. na 40. Sejmie ZPRKA w Chicago, podkreślając, że „Polonia... tak liczna i zasobna nie ma ani jednej instytucji, ani jednego miejsca, w którym by można było składać dokumenty i dowody naszej pracy dla tutejszego kraju i Polski”. W 1934 r. parokrotnie mówiono o założeniu przy Zjednoczeniu Polskim Rzymsko-Katolickim czegoś w rodzaju towarzystwa historycznego, które zajęłoby się porządkowaniem dokumentów Wydziału Narodowego Polskiego znajdujących się w Domu Zjednoczenia. Realne szanse pojawiły się w 1935 r., po pobycie w Polsce prezesa ZPRKA, J. Kanii, który zapoznał się z funkcjonowaniem tamtejszych muzeów. Po powrocie z entuzjazmem przystąpił do tworzenia Archiwum i Muzeum Zjednoczenia Polskiego, a 15 października 1935 r. przekonał Radę Nadzorczą o słuszności swojej idei.

M. Haiman, który już wcześniej rozpoczął gromadzenie i porządkowanie zbiorów bibliotecznych i archiwalnych został mianowany kustoszem muzeum. W odpowiedzi na apele o nadsyłanie pamiątek historycznych ze wszystkich stron kraju zaczęła napływać ogromna liczba darów. Oficjalne uroczyste otwarcie Muzeum odbyło się 12 stycznia 1937 r. w obecności przedstawicieli rządu polskiego, władz miasta Chicago, duchowieństwa, organizacji polonijnych i prasy. Na akademię, złożyły się okolicznościowe przemówienia Konsula Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej dr. W. Gawrońskiego, burmistrza Chicago E. J. Kelly’ego i in. Stale powiększające się zbiory zmusiły Zarząd Zjednoczenia do przekazania Muzeum kolejnych pomieszczeń, m.in. wielkiej sali balowej, która do dziś stanowi główne pomieszczenie ekspozycyjne.

Po wybuchu II wojny światowej Muzeum stało się organizatorem pomocy kulturalnej dla uchodźców i żołnierzy polskich, a także rozpoczęło zbieranie materiałów historycznych, które po wojnie byłyby przydatne dla bibliotek i muzeów w Polsce. W 1941 r. została otwarta wystawa obiektów i sztuki pochodzących z Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie w Nowym Jorku w 1939 r., a przekazanych tego roku do Muzeum. W uroczystościach uczestniczył wicepremier polskiego rządu emigracyjnego w Londynie, St. Mikołajczyk, a premier Wł. Sikorski wystawę zwiedzał niedługo przed jej otwarciem.

3 listopada 1941 r., otworzono salę poświęconą Ignacemu J. Paderewskiemu, gdzie znalazły się pamiątki po kompozytorze i premierze Polski, podarowane Polonii amerykańskiej przez siostrę Mistrza, A. Wilkońską, a wśród nich wyposażenie ostatniego mieszkania artysty z Hotelu Buckingham w Nowym Jorku, gdzie I. J. Paderewski spędził ostatnie miesiące życia i gdzie zmarł.

W 1945 r. Muzeum zakupiło cenną kolekcję Tadeusza Kościuszki, a w tym 73 listy, ryciny, medale, plany bitwy pod Saratogą i osobiste pamiątki po Naczelniku. Dwa lata później, Muzeum otrzymało w darze kostiumy teatralne Heleny Modrzejewskiej.

Niezwykle dynamiczny rozwój Muzeum i Archiwum zahamowała śmierć ich twórcy – M. Haimana, który zmarł w 1949 r.

W 1959 r. przeprowadzono reorganizację Archiwum i Muzeum ZPRKA. Powołano korporację muzealną pod nazwą Muzeum Polskie w Ameryce, obejmującą muzeum, archiwum i bibliotekę, a w skład Zarządu weszli reprezentanci wszystkich większych organizacji polonijnych.

Lata 60. upłynęły pod znakiem obchodów „Millenium Polski”. Prowadzono działalność publicystyczną i informacyjną z zakresu historii i kultury polskiej. Zorganizowano szereg koncertów, a wszystkie wystawy nawiązywały do zbliżającego się Tysiąclecia Państwa Polskiego.