Archiwum programowe Rozgłośni Polskiej Radia „Wolna Europa” przekazane zostało do Archiwum Dokumentacji Mechanicznej (dalej: ADM) jako dar na mocy porozumienia zawartego w 1996 r. przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych i Radio „Wolna Europa”/Radio „Swoboda”.

Dokumentację przekazaną do Warszawy stanowią kopie następujących materiałów: 15246 taśm magnetofonowych zawierających audycje i programy radiowe nadane w latach 1952-1994; 2000 kaset magnetofonowych zawierających audycje i programy nadane w latach 1980-1987; 275 segregatorów, tzw. dokumentacji programu, zawierających skrypty (teksty) audycji — jest to część dokumentacji pisanej, do której zachowały się taśmy dźwiękowe; 46 segregatorów zawierających istniejącą — dalece niekompletną — ewidencję do nagrań; ok. 4 km mikrofilmów—negatywów zawierających skrypty audycji z pierwszych lat działania rozgłośni; ponad 1200 tys. stron skryptów audycji zawierających pozostałe programy; listy słuchaczy z Polski kierowane do Monachium.

Umowa w sprawie przekazania kopii archiwaliów RWE do Polski dotyczyła wyłącznie dokumentacji programowej, nie objęła natomiast „archiwum zakładowego” odzwierciedlającego funkcjonowanie Rozgłośni jako instytucji. Akta Sekcji Polskiej RWE przechowywane są obecnie wraz z oryginałami dokumentacji programowej w archiwum rozgłośni w Pradze.

Fonoteka RWE — ze względów praktycznych — jeszcze przed transportem do Warszawy umownie podzielona została na 6 głównych kolekcji:

1. Nagrania najstarsze obejmujące okres od roku 1952 do końca lat sześćdziesiątych — ok. 5000 sztuk taśm.
2. Nagrania muzyczne — ok. 900 sztuk taśm (głównie muzyka poważna polska, pieśni patriotyczne i religijne, kolędy).
3. Monitoring — nagrania pochodzące z nasłuchu (przede wszystkim Radia Warszawa) — ok. 360 sztuk taśm.
4. Cykle nagrań Wacława Zbyszewskiego pt. „Wędrówki po Europie” oraz „Wybitni Polacy” — 163 taśmy.
5. Audycje i programy poświęcone NSZZ „Solidarność” (w tym cykl programów pt. „Jak powstawała «Solidarność»“), okresowi stanu wojennego w Polsce i dalszych lat osiemdziesiątych — 140 taśm i ok. 2000 kaset magnetofonowych.
6. Nagrania z tzw. Taśmoteki Centralnej RWE (pozostałe programy) — ponad 8100 taśm.

Kopie nagrań wykonane zostały w technice analogowej na profesjonalnej taśmie magnetycznej — Scotch 3M — o szerokości 6,3 mm, przy zastosowaniu prędkości przesuwu 19 cm/sek. i zapisie jednośladowym. Kasety magnetofonowe przegrano również na profesjonalny nośnik — C 60 — amerykańskiej firmy Scotch 3M. Użyty nośnik odznacza się wysokimi parametrami technicznymi, pozwalającymi na długie przechowywanie nagrań bez szkody dla jakości dźwięku.

Taśmy dźwiękowe, skrypty audycji oraz ewidencję dokumentów skopiowano w powielarniach rozgłośni w Pradze. Mikrofilmy natomiast — w Pracowni Foto-mikrofilmowej ADM. Wartość daru wg danych z faktury celnej uwzględniającej wyłącznie koszt nośników użytych do „produkcji” kopii wynosi 290 tys. USD (170 tys. $ — wartość taśm magnetofonowych i kaset; 120 tys. $ — wartość skryptów).

Materiały są w zasadzie nie opracowane. W ramach wyodrębnionych umownie 6 kolekcji dźwiękowych taśmy posiadają daty emisji (nie są to daty nagrania), czas zapisu dźwięku oraz numery inwentarzowe, którym odpowiadają numery skryptów. Istniejące pomoce ewidencyjno-informacyjne (zwane katalogami) dotyczące zbioru nagrań są w dużym stopniu niekompletne. Ewidencja obejmuje ok. 20% taśmoteki. Stanowią ją:

1. Kartoteka nagrań zawierająca numer taśmy, lakoniczny opis treści, nazwiska osób biorących udział w programach i datę emisji. Obejmuje nieco ponad 2200 taśm z kolekcji nagrań najstarszych. Drugi egzemplarz kartoteki w układzie alfabetycznym stanowi indeks nazwisk osób, których głos został utrwalony w dźwięku.
2. Kartoteka części zasobu nagrań tzw. Taśmoteki Centralnej dotycząca lat 1975-1987 — ma liczne luki — opis kart jw.
3. Kartoteka materiałów dotyczących NSZZ „Solidarność” — obejmuje taśmy oznaczone numerami: 1-129 oraz kasety magnetofonowe o numerach: 130-370.
4. Kartoteka kaset magnetofonowych oznaczonych numerami: 1-528.
5. Kartoteka nagrań muzycznych.
6. Inne pomoce pośrednie mogące ułatwić archiwalne opracowanie zbioru, np. „katalog” utworów Mariana Hemara z lat 1957-1962 emitowanych w programie rozgłośni.

Omówienie zawartości treściowej materiałów w chwili obecnej może mieć charakter jedynie pobieżny, ze względu na fragmentaryczny i niekompletny stan opracowania oraz ewidencji zbiorów. W związku z tym informacje na temat treści nagrań zaprezentowane w niniejszym artykule, z konieczności w niezbędnym wyborze, dotyczyć będą wyłącznie kolekcji, do których istnieją środki ewidencyjne.

W bogatej Fonotece RWE zarejestrowanych zostało wiele istotnych wydarzeń o charakterze politycznym, społecznym, gospodarczym i kulturalnym, mających miejsce w Polsce i na emigracji w latach 1952-1994. W materiałach rozgłośni można odnaleźć utrwalone unikatowe dziś głosy wybitnych przedstawicieli życia politycznego, działaczy społecznych, uczonych, artystów, pisarzy, sportowców oraz innych ważnych osobistości związanych z krajem i emigracją polską na Zachodzie.

Pomoce ewidencyjno-informacyjne przejęte wraz z materiałami dźwiękowymi z Pragi pozwalają na stosunkowo dokładne zapoznanie się z treścią tzw. kolekcji nagrań najstarszych obejmującej ok. 3000 pozycji oraz materiałów poświęconych NSZZ „Solidarność”, wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego, podziemnej działalności zdelegalizowanych związków zawodowych oraz licznym przejawom niezależnej aktywności społecznej w kraju w okresie od 13 XII 1981 r. do końca lat osiemdziesiątych. Pozostałe materiały przeważnie trzeba opracować od podstaw.

Zbiór taśm otwiera inauguracyjny, godzinny program rozgłośni nadany 3 V 1952 r. ze studia w Monachium. Po kilkakrotnie nadanym sygnale stacji spiker odczytał następującą zapowiedź: „Mówi Radio «Wolna Europa» — Głos Wolnej Polski. Uwaga! Uwaga! W dniu święta narodowego, w rocznicę Konstytucji 3 Maja słyszą państwo inauguracyjny program radiostacji, która będzie codziennie przemawiać do rodaków w kraju [...]. Mówią Polacy do Polaków”[1]. Następnie głos zabrał amerykański prezes Komitetu Wolnej Europy[2] admirał Harold Miller, po czym przemówił Jan Nowak-Jeziorański — dyrektor Rozgłośni Polskiej. Przedstawił najważniejsze zadania i cele nowej stacji, którymi było przede wszystkim przekazywanie do kraju nieocenzurowanej informacji, podejmowanie tematów i zagadnień zatajanych bądź przemilczanych przez oficjalną propagandę władz polskich realizujących stalinowski model państwa i społeczeństwa. Na zakończenie skierował do słuchaczy słowa otuchy i nadziei: „Nadejdzie jeszcze ten dzień, kiedy jutrzenka swobody zabłyśnie znowu nad Warszawą. Będzie to dzień [...] triumfu narodu, który w najgorszych chwilach nie utracił wiary. Rodacy! Gdziekolwiek jesteście — pamiętajcie! Polska żyje, Polska walczy, Polska zwycięży”[3]. Po oficjalnych przemówieniach i poświęceniu stacji nadany został krótki program poetycki pt. „Witaj majowa jutrzenko” pióra Tadeusza Nowakowskiego[4]. Na zakończenie programu odtworzono z taśmy dźwiękowej przemówienia wybitnych przedstawicieli emigracji: gen. Władysława Andersa, Tomasza Arciszewskiego, Stanisława Mikołajczyka i Edwarda Raczyńskiego[5].

Niemal od początku emisji wprowadzono tzw. ramówkę programową, obejmującą bloki audycji powtarzane czterokrotnie w ciągu dnia. Miało to umożliwić wysłuchanie konkretnej audycji w dogodnej porze lub w czasie najlepszej słyszalności[6]. Istotną rolę w ramówce odgrywały komentarze polityczne oraz serwisy informacyjne, w tym przede wszystkim dziesięciominutowe dzienniki radiowe, aktualizowane na bieżąco i nadawane o każdej pełnej godzinie zegarowej — na żywo (z tego powodu dzienniki praktycznie nie zachowały się w dźwiękowej formie).

Pierwsze lata funkcjonowania rozgłośni związane były głównie z krytyką istniejącego w Polsce stalinowskiego systemu terroru, walki państwa z Kościołem katolickim, ateizacji życia społecznego, forsowanego usilnie radzieckiego modelu gospodarczego i uzależnienia od wschodniego sąsiada. Z tego względu w programie — poza stałymi pozycjami — nadawano często audycje o treściach patriotyczno-religijnych nawiązujących do polskich tradycji niepodległościowych. Jako przykładowe można wymienić programy poświęcone rocznicy Konstytucji 3 Maja, na które składały się m.in. montaże poetyckie, wykłady, utwory muzyczne[7]. Nadawano również sprawozdania dźwiękowe z obchodów rocznicy konstytucji majowej organizowanych przez Polonię na świecie, m.in. w USA, Kanadzie, Meksyku, Australii, Ameryce Południowej[8].

Do czynu niepodległościowego nawiązywały materiały dotyczące życia i działalności marszałka Józefa Piłsudskiego, legionów, restytucji państwa po okresie rozbiorów, a także wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. Z okazji 100 rocznicy urodzin marszałka odtworzono nagrane w Montrealu okolicznościowe przemówienie gen. Kazimierza Sosnkowskiego[9]. Gen. K. Sosnkowski wspominał również swój pobyt z Józefem Piłsudskim w twierdzy magdeburskiej[10] Z kolei wydarzenia związane z działalnością legionów omawiał po latach gen. Tadeusz Kasprzycki, w programie poświęconym wymarszowi Pierwszej Kompanii Kadrowej z Oleandrów w sierpniu 1914 r.[11] Problematyka wojny 1920 r. poruszana była w ciągu całego okresu istnienia rozgłośni na ogół kilka razy do roku. Najczęściej były to nagrania wspomnieniowe dotyczące „cudu na Wisłą”[12], wyprawy kijowskiej[13], pomyślnego zakończenia wojny[14].

Ważną rolę w programie RWE odgrywały audycje katolickie bogato ilustrowane pieśniami religijnymi i kolędami, wypełniające lukę, jaka powstała w Polskim Radio, z którego wyeliminowano programy religijne. Szczególnie dużo audycji o tematyce religijnej nadawano w okresie świąt kościelnych, zwłaszcza Wielkanocy i Bożego Narodzenia. Do charakterystycznych audycji tego typu zaliczyć można np. „Drogę krzyżową w Jerozolimie” — reportaż z wielkopostnego nabożeństwa i procesji[15] przemówienie wielkanocne arcybpa Józefa Gawliny skierowane do słuchaczy w Polsce[16], odtworzone w dniu 10 IV 1955 r.; „Dialog o świętym narodzeniu Pańskim — słuchowisko opracowane przez Tymona Terleckiego na podstawie staropolskich tekstów z XVII w.”[17]; „Co zawdzięczmy Bożemu Narodzeniu” — rozważania świąteczne Jana Tokarskiego[18], wspomnienia gen. Józefa Hallera z jego pielgrzymki do Jerozolimy i Betlejem[19] czy „Hej kolęda, kolęda” — audycja zawierająca najpopularniejsze polskie kolędy[20]. Życzenia świąteczne i noworoczne kierowali do kraju wybitni przedstawiciele emigracji polskiej na Zachodzie: gen. Marian Kukiel, o. prof. Józef Maria Bocheński, Witold Małcużyński, Andrzej Panufnik, Zofia Kossak, Czesław Miłosz, Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński, Gustaw Herling-Grudziński i in.[21] Problematyce emigracji niepodległościowej poświęcone były takie programy, jak „Polacy na Zachodzie”[22], „Przywódcy na wygnaniu przemawiają do kraju” czy „Listy do Polski”.

W latach pięćdziesiątych doszło do kilku spektakularnych ucieczek z Polski. W tym czasie zbiegł z kraju marynarz Antoni Klimowicz, „uwolniony ze statku «Jarosław Dąbrowski» przez policję brytyjską”[23]. Głośnym uciekinierem był ppor. Franciszek Jarecki — pilot samolotu wojskowego, który wylądował na duńskiej wyspie Bornholm[24]. „Skrzydlaty Franek” — jak nazywano go później — stał się bohaterem satyrycznej piosenki pt. „Polka migowa”, skomponowanej przez piosenkarza powstańczej Warszawy Jana Markowskiego[25]. Pilotem wojskowym zbiegłym z Polski na Zachód był również Zdzisław Jaźwiński, odznaczony następnie przez gen. W. Andersa srebrnym krzyżem zasługi z mieczami — reportaż z dekoracji nadano 12 VII 1953 r.[26] Wszystkie te wydarzenia bacznie śledzono w Monachium i poświęcano im sporo uwagi na antenie. Jednak najwięcej emocji budziła sprawa podjętej w końcu 1953 r. ucieczki ppłk Józefa Światły — zastępcy szefa X Departamentu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, zajmującego się zwalczaniem „odchyleń” w PZPR, dbającego o „czystość szeregów partyjnych”[27]. W latach 1954-1955 w cyklu „Za kulisami bezpieki i partii” nadano ponad 140 „odcinków” relacji J. Światły, z jego bezpośrednim udziałem, bądź opartych na jego relacjach. Materiały te utrwalone zostały na 72 krążkach taśmy, które — jako „zwiastun” całej taśmoteki — przekazano do Warszawy w czasie uroczystości podpisania umowy między NDAP a RWE/RS zorganizowanej w końcu czerwca 1996 r. w Archiwum Głównym Akt Dawnych. W programach swych Światło obnażał mechanizmy funkcjonowania aparatu bezpieczeństwa, szkicował sylwetki ważniejszych członków Biura Politycznego PZPR, opisywał konflikty wewnątrz partii, ujawniał kulisy walki z Kościołem i prymasem Polski[28], przedstawiał okoliczności aresztowania Władysława Gomułki i Mariana Spychalskiego[29], odsłaniał mechanizm fałszowania wyborów 1947 i 1952 r.[30] W relacji pt. „O życiu, zarobkach, przywilejach i uprawnieniach funkcjonariuszy bezpieki”[31] krytykował wystawny styl życia prominentnych pracowników Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. W materiałach Światły znajdują się także jego uwagi na temat organizowania przez aparat bezpieczeństwa pokazowych procesów przeciwko politycznym przeciwnikom. Do ważniejszych procesów, o których mówił, zaliczyć można sprawy aresztowań biskupa Czesława Kaczmarka, gen. Stanisława Tatara, Adama Doboszyńskiego. Wśród nagrań dźwiękowych Światły zdarzają się niekiedy materiały o słabszej jakości technicznej, spowodowanej faktem przesyłania ich w formie korespondencji drogą radiową z Waszyngtonu do Monachium.

Obok aktualnych materiałów i komentarzy dotyczących wydarzeń politycznych, społecznych i kulturalnych (krajowych i zagranicznych) stosunkowo dużo miejsca na antenie rozgłośni poświęcano problematyce II wojny, szczególnie zaś kampanii wrześniowej, działalności Armii Krajowej, tematyce Powstania Warszawskiego, powstania w Getcie Warszawskim, zbrodni katyńskiej, oddziałów polskich walczących na Zachodzie. Najwięcej materiałów na ten temat pojawiało się oczywiście z okazji kolejnych rocznic wydarzeń, o których często opowiadali ich bezpośredni uczestnicy: zarówno dowódcy, jak i szeregowi żołnierze.

Pośród wielu nagrań dotyczących kampanii wrześniowej do ciekawszych należą z pewnością wspomnienia gen. gen. Kazimierza Sosabowskiego i Waleriana Czumy na temat obrony Warszawy[32]. Okres bezpośrednio poprzedzający wybuch II wojny światowej wspominali: ambasador RP w Berlinie Józef Lipski, ambasador RP w Londynie Edward Raczyński oraz Marian Chodacki — ostatni Komisarz Generalny RP w Wolnym Mieście Gdańsku[33]. Kolejne rocznice września 1939 r. były okazją do dyskusji, refleksji i wspomnień na temat wybuchu wojny. 1 IX 1959 r. uczestnicy wydarzeń sprzed 20 lat — członkowie zespołu redakcyjnego Sekcji Polskiej RWE — wzięli udział w redakcyjnej dyskusji na ten temat. Głos zabierali: Jan Nowak-Jeziorański, ks. Tadeusz Kirschke, Wiktor Trościanko, Aleksander Menhard i in.[34]

Problematyka Powstania Warszawskiego i AK znajdowała odbicie w wielu interesujących rozmowach i relacjach. Do takich materiałów należy niewątpliwie dialog Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Tadeuszem Borem-Komorowskim z okazji 10 rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego[35], w którym poruszono m.in. temat genezy zrywu powstańczego stolicy. O pierwszym dniu Powstania mówił w 1961 r. gen. Tadeusz Pełczyński[36]. Z kolei ostatnie dni Powstania i kapitulacja były tematem wywiadu Jana Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Borem-Komorowskim, pt. „Okoliczności kapitulacji Warszawy”[37].

Z materiałów dotyczących AK godny odnotowania wydaje się program Stanisława Zadrożnego poświęcony gen. Stefanowi Grotowi-Roweckiemu z udziałem gen. gen. Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego i Tadeusza Pełczyńskiego. W audycji nadanej w lipcu 1968 r. wziął udział również Stefan Korboński i Tadeusz Żenczykowski[38]. Nie mniej ciekawa jest rozmowa T. Żenczykowskiego — dziennikarza rozgłośni — z Wołodymirem Stachiwem na temat pobytu gen. Grota-Roweckiego w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen. Stachiw — ukraiński polityk i działacz społeczny, również osadzony w Sachsenhausen, codziennie kontaktował się z generałem[39].

Do problemów związanych z II wojną światową poruszanych w programie należała — zatajana w Polsce przez całe dziesięciolecia — kwestia zbrodni katyńskiej. „Wolna Europa” od lat była jedną z nielicznych instytucji (obok kilku innych rozgłośni zachodnich), która przekazując do Polski nieocenzurowane informacje na temat Katynia, przełamywała monopol informacyjny państwa w tej dziedzinie. Audycje i programy o tematyce katyńskiej nadawano przy różnych okazjach, najczęściej jednak w związku z kolejnymi rocznicami odkrycia bądź popełnienia zbrodni. Z okazji 10 rocznicy odkrycia grobów katyńskich w audycji z cyklu „Przywódcy polscy na wygnaniu mówią do kraju” odtworzono okolicznościowe wystąpienie gen. prof. Mariana Kukiela[40]. W 1961 r. emitowany był kilkakrotnie program „Katyń — relacja naocznego świadka”, będący zapisem rozmowy z byłym jeńcem obozu w Kozielsku Stanisławem Swianiewiczem, autorem znanej książki pt. W cieniu Katynia[41]. W kwietniu 1962 r. z okazji kolejnej rocznicy tragedii w lesie katyńskim nadano przemówienie gen. Władysława Andersa oraz relacje byłych więźniów z Ostaszkowa[42].

Stosunkowo dużo materiałów dźwiękowych RWE dotyczy udziału żołnierzy polskich w walkach prowadzonych na froncie zachodnim, np. cykl „Wojsko Polskie na obczyźnie”, w którym m.in. nadano wspomnienia gen. Kazimierza Sosabowskiego na temat bitwy pod Arnhem[43]. O swych szlakach bojowych mówili najwyżsi dowódcy polscy (gen. Bronisław Duch[44], gen. Stanisław Maczek[45], gen. Władysław Anders[46]).

Interesujące nagrania dotyczą przełomowych wydarzeń najnowszej historii Polski: czerwca i października 1956, marca 1968, grudnia 1970, sierpnia 1980 i wreszcie grudnia 1981 r.

Na taśmach znalazł się i serwis krajowy[47], i słynne przemówienie Józefa Cyrankiewicza, w którym groził odcięciem ręki każdemu, kto ją na władzę podniesie[48], a także własne informacje RWE. Opierały się one głównie na depeszach korespondentów zachodnich przebywających w Poznaniu, relacjach naocznych świadków wydarzeń, najpierw cudzoziemców — uczestników Targów, którzy 29 VI przybyli do Berlina Zachodniego, Londynu i Mediolanu[49], później poznaniaków, którzy zdołali wyjechać (najczęściej w obawie przed represjami) na Zachód. Specjalny komentarz Nowaka-Jeziorańskiego wygłoszony na podstawie informacji ze źródeł zachodnich wyemitowano 30 czerwca[50]. W drugiej połowie lipca zbiegł z Polski robotnik z fabryki Cegielskiego Włodzimierz Kaczmarek. Przed mikrofonami RWE opowiadał o zdarzeniach 28 czerwca w Poznaniu, gdy wraz z innymi usiłował zniszczyć zagłuszarkę radiostacji zachodnich umieszczoną w budynku ZUS[51] Kolejnym Polakiem — świadkiem i uczestnikiem poznańskiej rewolty — dzielącym się przeżyciami (w rozmowie z Wojciechem Trojanowskim) był Jan Pawłowski[52]. Za granicą ośrodki polonijne organizowały wiece poparcia dla mieszkańców Poznania. W Londynie na początku lipca odbył się wiec solidarności z robotnikami Poznania, na którym przemawiali Edward Raczyński i Tadeusz Bielecki[53] W Chicago na podobnym wiecu przemawiali Adam Ciołkosz i gen. Bór-Komorowski[54], W Brukseli przeciwko masakrze polskich robotników protestowali przedstawiciele belgijskich związków zawodowych oraz miejscowej Polonii, a przemówienie wygłosił prezes Polaków w Belgii prof. Edward Pomorski[55]. Swoistym podsumowaniem sytuacji wytworzonej w Polsce latem 1956 r. był komentarz Tadeusza Olsztyńskiego pt. „Defilada klęski” na temat przebiegu „reżimowej defilady 22 lipca”, w którym nawiązywano do niedawnych krwawych zajść w Poznaniu i przedstawiano ich pierwsze ogólniejsze oceny[56].

Zainteresowanie stacji budziły też przetasowania w kierownictwie PZPR. Poza informacjami bieżącymi, podawanymi w dziennikach radiowych (głównie dzięki korespondentom zachodnim), formułowano na gorąco pierwsze komentarze polityczne na temat procesów i zmian zachodzących w Polsce. 19 X 1956 r. stałą audycję pt. „Komentarz dnia” poświęcono obradom VIII Plenum KC PZPR. W programie scharakteryzowano sylwetki czterech dokooptowanych do składu KC nowych członków: W. Gomułki, M. Spychalskiego, I. Logi-Sowińskiego i Z. Kliszki[57]. Oceniano pierwsze zmiany zachodzące w wojsku (nominacja Spychalskiego)[58]. Relacjonowano manifestacje ludności Warszawy na placu Defilad (dzięki nasłuchowi Polskiego Radia) i wystąpienie W. Gomułki jako nowego I sekretarza KC PZPR. Analizą przemian politycznych dokonanych w kraju po październiku zajmowano się w komentarzach poświęconych demokratyzacji rad narodowych i działalności służby bezpieczeństwa[59]. Uwagi zatytułowane „Polski październik” przedstawił na antenie RWE, cieszący się dużym autorytetem warszawski korespondent dziennika „Le Monde”, Filip Ben[60]. Prezentowane opinie były na ogół powściągliwe, ich autorzy wyrażali pogląd, że prawdziwy obraz wydarzeń w Polsce ukaże się dopiero po pewnym czasie. W następnych latach nawiązywano do burzliwych wydarzeń 1956 r. i spowodowanych nimi zmian politycznych w państwie, jednak już po upływie kilkunastu miesięcy najczęściej akcentowano odchodzenie władz w Polsce od „zdobyczy” października[61].

Z problematyką przemian zachodzących w Polsce w roku 1956 związane były tragiczne wydarzenia węgierskie. W dniach interwencji zbrojnej ZSRR na Węgrzech RWE nadawała codziennie szczegółowe relacje z przebiegu wydarzeń, prezentując relacje przebywających w Budapeszcie korespondentów zachodnich oraz naocznych świadków. Retransmitowano programy i audycje działających w tym czasie radiostacji powstańczych[62]. W dniu 8 XI 1956 r. nadano obszerny komentarz Jadwigi Mieczkowskiej pt. „Dramat węgierski”[63]. W cyklu audycji „14 dni na Węgrzech” składającym się z pięciu części wziął udział m.in. Jerzy Ponikiewski — „świadek węgierskiego powstania”[64]. Polacy solidaryzowali się ze swoimi historycznymi bratankami. Świadczą o tym: reportaż Wojciecha Trojanowskiego z Nowego Jorku, gdzie przed konsulatem ZSRR przeciwko inwazji wojsk radzieckich demonstrowali Węgrzy „z licznym udziałem Polaków”[65]; „Polska pomoc dla Węgier” — obejmowały rozmowę z przedstawicielami polskiej ekipy wiozącej samochodem lekarstwa dla powstańców węgierskich. Głos zabrali: dr Bieliński i inż. Pręgowski, którzy „z własnej inicjatywy organizują pomoc walczącym Węgrom”. Nagrania dokonano w Monachium w czasie przejazdu samochodu do Wiednia[66]. Z okazji zbliżających się świąt Bożego Narodzenia 1956 r. nadano „kwadrans poetycki”, dedykowany „braciom węgierskim — uchodźcom spędzającym swoje pierwsze Boże Narodzenie na obczyźnie”. W programie znalazły się utwory polskich poetów: Kazimiery Iłłakowiczówny, Józefa Wittlina, Ryszarda Kiersnowskiego i in.[67]

Ważne wydarzenia społeczno-polityczne zachodzące w Polsce i w Europie Wschodniej relacjonowane i komentowane były na antenie RWE w sposób szczególnie wnikliwy i wyczerpujący. Podobnie było z wypadkami roku 1968 w kraju i w Czechosłowacji.

Wydarzenia marcowe w Polsce — poza bieżącymi informacjami przekazywanymi w dziennikach radiowych i programach „Panorama dnia” i „Fakty, wydarzenia, opinie” — były tematem analiz redakcyjnych, wywiadów z osobistościami życia publicznego na Zachodzie, uczestnikami wydarzeń przybyłymi z kraju, a także audycji satyrycznych o zabarwieniu politycznym. Cytowano wypowiedzi Gomułki na temat przedstawienia Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka oraz przyczyn zdjęcia spektaklu z afisza. Piętnowano represje władz w stosunku do intelektualistów (m.in. wypowiedzi o. A. M. Bocheńskiego na temat szykanowania w Polsce filozofów Leszka Kołakowskiego i Adama Schaffa[68]). W kilku programach odtwarzano obszerną relację z ocenzurowanego w kraju spotkania Gomułki z aktywem warszawskim PZPR, zorganizowanego po stłumieniu tragicznych wystąpień[69]. Oficjalne stanowisko władz polskich w sprawie wydarzeń marcowych, zabarwione dużą dozą antysemityzmu, było ostro krytykowane przez zespół RWE i podobnie jak cała propaganda partyjna stało się przedmiotem licznych audycji satyrycznych wyszydzających przejawy ksenofobii i kołtuństwa. Do takich programów należał np. „Wywiad z Gomułką” — program satyryczny zawierający fragmenty wypowiedzi Gomułki zaczerpnięte z jego przemówień[70]. Do Monachium przenikały z Polski taśmy dźwiękowe zawierające piosenki studenckie o aktualnej tematyce, pisane spontanicznie i wykonywane przez młodych ludzi w czasie wieców i na prywatnych koncertach. Do bardziej znanych piosenek tego rodzaju należały: „Towarzysz Wiesław ma rację mamy w Polsce demokrację”; „Gdy cenzura zdjęła «Dziady»“; „Kto dziś największy sk...syn”[71].

Gdy w Polsce tłumiono wiece i manifestacje, represjom poddawano studentów i pisarzy, w Czechosłowacji dojrzewała Praska Wiosna. „Wolna Europa” skrupulatnie informowała o wszystkich jej przejawach. W kwietniu zlikwidowano w Czechosłowacji Centralną Administrację Wydawnictw, czyli cenzurę[72]. Powstawała niezależna prasa oraz wolne stacje radiowe, które w dobie inwazji wojsk Układu Warszawskiego odegrały niezmiernie istotną rolę. Wkroczenie tzw. sojuszniczych armii na teren Czechosłowacji spowodowało kompletną zmianę sposobu i stylu pracy RWE. Od dnia 21 sierpnia temat zdominował serwis stacji. Przewagę zyskały audycje nadawane „na żywo” — w miarę dopływu informacji z zagranicznych agencji. Utworzono specjalne studio, a programy „Panorama dnia” i „Fakty, wydarzenia, opinie” znacznie wydłużono[73]. Wszystkie oświadczenia Aleksandra Dubczeka i prezydenta Ludwika Swobody przekazywano w całości, osobno podawano reakcje z Rumunii i Jugosławii, wreszcie przytaczano relacje ze stolic krajów interweniujących[74].

W zachowanych materiałach RWE znajduje się kilkadziesiąt audycji pochodzących z tego okresu (choć większość z nich emitowano „na żywo”). Do najciekawszych należą niewątpliwie taśmy z oryginalnymi audycjami wolnych stacji radiowych nadających zarówno . z terenu Czech, jak i Słowacji. Wśród nich programy prezentowane w cyklu „Głos Wolnej Czechosłowacji”. 22 sierpnia nadano fragmenty programów Głosu Wolnego Radia Praga i Głosu Wolnego Radia Czeskie Budziejowice, w których znalazł się tekst odezwy rządu czechosłowackiego do narodu, apel dziennikarzy oraz członków Związku Artystów Filmu i Telewizji przeciwko kolaboracji i o poparcie legalnych władz państwowych ze Swobodą i Dubczekiem[75]. Następnego dnia w cyklu „Głos Wolnej Czechosłowacji” odtworzono fragmenty programów Wolnego Radia Słowackiego zawierających reportaż z Pragi, zarządzenia interwentów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego oraz oświadczenie pracowników Wolnej Telewizji Czechosłowackiej kierowanej przez Jirziego Pelikana[76]. Na innych taśmach utrwalone zostały audycje Wolnego Radia Pilzno; Wolnego Radia Brno z Jihlavą; Radia Żilino (Północna Słowacja); Ostrawa czy węgierskojęzycznej stacji Miesto Obilia[77]. W trudnych dniach inwazji wolne media nadawały apele kierowane do sąsiadów. 26 sierpnia Radio Brno Morawskie skierowało apel do miasta Poznania. Audycja zawiera zapowiedź wstępną i zakończenie w języku polskim oraz tekst apelu nagranego z nasłuchu w języku czeskim[78]. W komentarzach na temat inwazji krytykowano w niej udział polskich oddziałów. W nadanym specjalnie montażu zawierającym kronikę wydarzeń zatytułowanym „Największa porażka Moskwy” znalazł się wiersz Kazimierza Wierzyńskiego pt. „Tren żałobny na całopalenie studenta praskiego Jana Palacha” w recytacji autora[79]. Dramatyczne wypadki w Czechosłowacji odbijały się echem w środowiskach polskich na Zachodzie. Oświadczenie Jana Lebensteina — artysty polskiego mieszkającego we Francji — na temat interwencji wojskowej w Czechosłowacji opublikowane w paryskiej „Kulturze” nadano w „Panoramie dnia”, w której omawiano światowe echa sytuacji nad Wełtawą[80]. Pod koniec sierpnia Tadeusz Pełczyński — były szef sztabu i zastępca naczelnego komendanta AK — skierował list do byłych żołnierzy tej formacji potępiający interwencję[81]. Oprócz aktualnych komentarzy i relacji na antenie RWE prezentowano piosenki i wiersze powstające pod wpływem chwili, nadawane przez niezależne rozgłośnie czechosłowackie. Jako przykładowe wymienić można utwory Karela Kryla, „Piosenki walczącej Czechosłowacji”[82] i nadawane w rocznice sierpnia 68 „Polskie i czeskie protest-songi”[83].

Znamiennym podsumowaniem dramatycznej sytuacji w Czechosłowacji był program Henryka Rozpędowskiego (emitowany 31 VIII 1968 r.) pt. „Zwycięża socjalizm nowego typu”, zawierający poza komentarzami relacje naocznych świadków i uczestników wydarzeń[84].

W końcu grudnia 1970 r. doszło do strajków i niepokojów społecznych na Wybrzeżu Gdańskim i Szczecińskim, spowodowanych drastyczną podwyżką cen żywności ogłoszoną przez władze 12. Pierwsze nie potwierdzone informacje o rozruchach i demonstracjach w Gdańsku dotarły do RWE wieczorem 15 grudnia[85].

W tym samym dniu lokalna rozgłośnia radiowa w Gdańsku przekazywała powtarzany co 15 minut komunikat o wprowadzeniu na terenie Trójmiasta godziny milicyjnej trwającej od 18.00 do 5.00[86]. W kraju wprowadzona została całkowita blokada informacji z Wybrzeża (wyłączone telefony, wstrzymanie ruchu drogowego, zatrzymywanie cudzoziemców w portach i na lotniskach). Oficjalne komunikaty PAP mówiące o awanturniczych i chuligańskich elementach, które doprowadziły do podpaleń budynków i grabieży sklepów, radio warszawskie podawało dopiero 16 grudnia w godzinach popołudniowych[87]. Wobec braku rzetelnej relacji z Polski, zespół pracowników RWE próbował zorientować się w sytuacji, korzystając z nasłuchu lokalnych rozgłośni w Gdańsku i Szczecinie; rozmawiano z cudzoziemcami przyjeżdżającymi z Polski. Wkrótce zaczął wyłaniać się obraz sytuacji społecznej na Wybrzeżu potwierdzany następnie pośrednio przez źródła oficjalne w kraju i korespondentów zachodnich.

Wśród zachowanych nagrań RWE wydarzenia grudniowe 1970 r. znajdują odzwierciedlenie relatywnie mniejsze. Zapewne było to spowodowane faktem nadawania „na żywo” dzienników i in. audycji, w których przekazywane były aktualne wiadomości z kraju. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można jednak stwierdzić, iż część taśm z tego okresu znajduje się w nie opracowanej jeszcze części zbioru (tzw. Taśmoteka Centralna).

Zinwentaryzowano dotychczas kilkanaście interesujących programów dotyczących dramatycznych wydarzeń grudniowych. Jeszcze przed odwołaniem Gomułki, ale już w czasie trwania wielogodzinnego plenum KC, obszerny komentarz na temat sytuacji na Wybrzeżu wygłosił dyrektor rozgłośni Nowak-Jeziorański[88]. Po wyborze Edwarda Gierka na stanowisko I sekretarza PZPR odtworzono z taśmy jego przemówienie, opatrując je redakcyjnym komentarzem[89]. Do RWE — podobnie jak w marcu 1968 r. — docierały nagrania „pieśni protestu robotniczego Wybrzeża”, po pewnym czasie zgłaszali się do rozgłośni robotnicy—uczestnicy strajków i demonstracji, którzy zdołali wyjechać za granicę. Relację naocznego świadka i osoby biorącej udział w wypadkach złożył stoczniowiec Jerzy Włosiniak[90]. Wśród piosenek i wierszy napisanych niewprawnym niekiedy piórem znalazły się utwory wykonywane później w czasie zorganizowanego przez zespół RWE londyńskiego koncertu w Fulham Town Hall. Do najbardziej znanych należały: „Po ten kwiat wolności”; „Jadą wozy milicyjne”; „Hej kolęda stoczniowców szczecińskich”; „Panowie cisi”; „Potrawa po polsku”; „16 grudnia....”; „Siatka płac”; „Brakuje masła, brakuje sera” (na melodię „Guantanamera”) oraz „Siekiera motyka — wersja z grudnia 70”[91].

Mniej więcej do połowy 1971 r. w redakcyjnych dyskusjach, komentarzach i analizach sytuacji politycznej w kraju nawiązywano do tragicznych wypadków grudniowych. W miarę upływu czasu informacje na ten temat stawały się coraz pełniejsze, do rozgłośni docierały kolejne materiały i dokumenty. W pierwszą rocznicę wydarzeń nadano program dokumentalny Henryka Rozpędowskiego pt. „Polski grudzień — dni robotniczego buntu”, zawierający szczegółowe kalendarium wydarzeń[92]. W innym programie z taśmy dźwiękowej odtworzono fragmenty wiecu w Stoczni Gdańskiej z udziałem Gierka, odgłosy wystrzałów na ulicach Gdańska, rozmowy milicjantów uczestniczących w pacyfikowaniu demonstracji ulicznych w Gdańsku[93]. Cennym uzupełnieniem nagrań RWE są przechowywane w ADM taśmy z utrwalonymi rozmowami telefonicznymi prowadzonymi w czasie zajść grudniowych z budynku Polskiego Radia w Szczecinie z KW PZPR i Włodzimierzem Sokorskim — prezesem Komitetu ds. RTV — na temat treści komunikatów podawanych przez Radio Szczecin[94] oraz relacja z wydarzeń na terenie Wybrzeża Gdańskiego w dniach 14-20 grudnia, opracowana przez zespół dziennikarzy „Głosu Wybrzeża” na podstawie zeznań naocznych świadków[95].

Niezmiernie istotną i względnie dużą część Fonoteki RWE (liczącą ok. 2000 kaset magnetofonowych) stanowią przesyłane z Polski materiały dźwiękowe dotyczące NSZZ „Solidarność”, wprowadzenia stanu wojennego, podziemnej działalności zdelegalizowanych związków zawodowych oraz przejawów niezależnej aktywności społecznej w Polsce od 13 XII 1981 r. do końca lat osiemdziesiątych. W znakomitej większości są to programy nagrywane i rozpowszechniane na kasetach magnetofonowych w kraju — poza zasięgiem cenzury. Znajdują się na nich m.in. legalne audycje NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze przeznaczone dla radiowęzłów zakładowych (1980-1981); transmisje z tzw. I Przeglądu Piosenki Prawdziwej — Zakazane piosenki — zorganizowanego w hali Oliwii w Gdańsku w dniach 20-22 VIII 1981 r.; transmisje z przebiegu I Zjazdu NSZZ „Solidarność”; rozmowy z działaczami i współpracownikami związku; piosenki internowanych (z kilku ośrodków odosobnienia) po wprowadzeniu stanu wojennego; tzw. gazety dźwiękowe Stefana Bratkowskiego; programy satyryczne Jacka Federowicza; audycje Kasetowej Rozgłośni Warszawskiej; kasety in. wydawnictw niezależnych (Nowa, Krąg, Przedświt). Wiele z tych kaset, uzyskanych jako dary od osób prywatnych, od lat znajduje się w ADM[96].

Specjalne miejsce w programach stacji zajmowała problematyka kulturalna. Wśród materiałów z tej dziedziny na uwagę zasługują interesujące nagrania o charakterze literackim, muzycznym, satyrycznym, kabaretowym oraz cykle audycji popularnonaukowych: historyczno-literackich i dokumentalnych.

W dziedzinie literatury Fonoteka RWE zawiera przede wszystkim liczne zapisy dźwiękowe poświęcone życiu i twórczości nie wydawanych w kraju pisarzy i poetów emigracyjnych. Literaturę krajową reprezentowali najczęściej pisarze, których cenzura nie pozwalała drukować.

Przegląd literackich materiałów dźwiękowych rozpocząć wypada od cykli „Głos wolnych pisarzy” i „Na czerwonym indeksie”. W pierwszym z nich nadawano ciekawe dyskusje z udziałem pisarzy i poetów przebywających na emigracji, w drugim — fragmenty utworów, nie dopuszczanych do druku w kraju[97]. W lipcu 1956 r. np. odtworzono dyskusję (prowadzoną przez Jana Lechonia) poświęconą twórczości Marii Dąbrowskiej z udziałem Kazimierza Wierzyńskiego i Marii Kuncewiczowej. Materiały do audycji nagrano dosłownie na kilka dni przed tragiczną śmiercią Lechonia[98]. W programie poświęconym twórczości Marka Hłaski głos zabierali: dr Tymon Terlecki, Maria Danilewiczowa, Stefania Kossowska i Tadeusz Sułkowski[99]. Wywiad z Hłaską oraz tekst jego opowiadania pt. „Stacja” znalazły się w audycji nadanej w dniu 10 II 1963 r.[100]. Do innych znanych cykli literackich należały: „Kwadrans poetycki”, „Literatura Polski niepodległej”, „Pamiętnik poetycki” autorstwa Wierzyńskiego, w którym autor opisywał swe liczne podróże (m.in. po USA i Meksyku), udział w wojnie 1920 r., charakteryzował życie literackie w Polsce okresu międzywojennego, prezentując przy tym własne wiersze związane z wydarzeniami, w których uczestniczył[101].

Pisarze emigracyjni zabierali głos w ważnych sprawach dotyczących życia kulturalnego kraju. Z okazji 50-lecia Teatru Polskiego w Warszawie wypowiadali się m.in.: Wierzyński i Leopold Kielanowski[102]. Siedemdziesiąta rocznica urodzin Antoniego Słonimskiego była okazją do przeprowadzenia obszernego wywiadu z Gustawem Herlingiem-Grudzińskim na temat twórczości jubilata[103]. W związku z 600-leciem Uniwersytetu Jagiellońskiego swoje uwagi wygłosili pisarze, politycy, intelektualiści: Wacław Zbyszewski, gen. Tadeusz Pełczyński, Roman Palester, prof. Oskar Halecki, gen. Marian Kukiel, Edward Raczyński i in.[104].

Na początku lat sześćdziesiątych nadawano raz w tygodniu historyczno-literacki cykl pt. „Walki i prace AK” w opracowaniu i pod redakcją prof. Józefa Garlińskiego. W programach przypominano najsłynniejsze akcje organizowane przez AK w czasie okupacji niemieckiej, sławiono wkład AK w walkę z najeźdźcą, podkreślano jej rolę w okręgu lwowskim i na terenie Wileńszczyzny. W sumie wyemitowano ok. 200 audycji, z których 139 znajduje się w zbiorze przechowywanym w ADM.

W drugiej połowie lat sześćdziesiątych audycje Garlińskiego zastąpione zostały innym cyklem o podobnej tematyce, zatytułowanym „Z kart historii AK i Polski Podziemnej”[105].

Omawiając problematykę literacką w programie „Wolnej Europy”, nie sposób nie wspomnieć o dwóch ważnych cyklach audycji autorstwa Zygmunta Nowakowskiego. Pierwszy z nich, nadawany w latach 1956-1958, noszący tytuł „Słowo polskie nasz chleb niepowszedni”, poświęcony był historii literatury. Z ok. 100 nagranych półgodzinnych odcinków, barwnie opowiadanych gawęd literackich, zachowało się 78. Audycje dotyczyły zabytków piśmiennictwa, literatury staropolskiej, początków teatru w Polsce, genezy najpopularniejszych przysłów, poezji miłosnej, gatunków literackich oraz omówień najważniejszych utworów literatury powszechnej. Drugi cykl pt. „Literatura przez radio”, liczący 176 zachowanych piętnastominutowych odcinków, był kontynuacją i uzupełnieniem „Słowa polskiego...”.

Popularnonaukowy charakter miały wspomnienia gen. prof. Mariana Kukiela, nadawane w cyklu „Sylwetki czasów moich”, w których autor przybliżał słuchaczom historyczne osobistości związane z nurtem niepodległościowym, charakteryzował tendencje polityczne w latach II Rzeczypospolitej i ich głównych przedstawicieli, zajmował się wreszcie tematyką naukową, kreśląc sylwetki najznakomitszych uczonych swojej epoki. W kilkudziesięciu istniejących odcinkach cyklu przewinęły się m.in. sylwetki polityków i wojskowych: marszałka Józefa Piłsudskiego, Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, gen. Władysława Sikorskiego, Tomasza Arciszewskiego, gen. Stanisława Kopańskiego, gen. Józefa Hallera, Jana Kwapińskiego, oraz uczonych: Michała Bobrzyńskiego, Tadeusza Wojciechowskiego, Wacława Tokarza, Marcelego Handelsmanna, Emila Kipy.

Podobny historyczno-literacki charakter miały felietony gen. Kukiela noszące tytuł „Czasy i ludzie” i później „Z dziejów porozbiorowych”, w których autor w popularnonaukowej formie przybliżał wydarzenia oraz sylwetki ludzi epoki „wybijania się Polski na niepodległość”. Łącznie w taśmotece rozgłośni znajduje się ok. 100 takich nagrań.

Stosunkowo dużo miejsca w programie RWE zajmowały audycje muzyczne. Obejmowały one wszystkie rodzaje i gatunki muzyki, poczynając od utworów muzyki poważnej, poprzez muzykę ludową, pieśni i marsze wojskowe (kawalerii, pieśni partyzanckie, AK itp.), po lekkie utwory o charakterze rozrywkowym. Istotną grupę materiałów stanowiły rozmowy i wywiady z kompozytorami polskimi przebywającymi na emigracji. Wypowiedzi zarejestrowane na taśmach dźwiękowych dotyczyły na ogół pracy artystycznej, choć znane osoby ze środowiska muzycznego zabierały głos również w sprawach ogólnych, związanych z aktualnymi wydarzeniami politycznymi dotyczącymi spraw polskich.

W lipcu 1954 r. polski kompozytor Andrzej Panufnik zdecydował się pozostać na Zachodzie. RWE nadała relację z konferencji prasowej kompozytora, na której wyjaśniał on przyczyny swojej decyzji pozostania za granicą[106]. Muzyka i tematyka muzyczna na antenie RWE były obecne przez cały okres istnienia rozgłośni. W programie nadawano m.in. audycje poświęcone twórcom muzyki poważnej wzbogacone utworami w wykonaniu wybitnych artystów. W audycji z cyklu „Polacy na Zachodzie”, poświęconej wspomnianemu już Andrzejowi Panufnikowi, odtworzono obszerne fragmenty Symfonii pokoju wykonanej w Detroit przez orkiestrę pod dyrekcją Leopolda Stokowskiego oraz przytoczono wypowiedź Michała Kondrackiego — kompozytora polskiego z USA — na temat dorobku artystycznego Panufnika[107]. Wiele audycji poświęcono twórczości najsłynniejszych polskich kompozytorów, takich jak Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin, Karol Szymanowski, Ignacy Jan Paderewski, Mieczysław Karłowicz.

Oprócz muzyki poważnej w programie muzycznym znajdowały się utwory o charakterze popularnym i rozrywkowym: piosenki i skecze, utwory kabaretowe, muzyka instrumentalna, satyryczne występy o zabarwieniu politycznym. Do tej kategorii dokumentów dźwiękowych należały m.in. audycje Jana Markowskiego (Jana Krzysztofa) — autora wielu piosenek satyrycznych, kompozytora powstańczej Warszawy (Marsz Mokotowa, Sanitariuszka Małgorzatka[108]) Wśród zachowanych programów autorstwa Jana Markowskiego znajduje się „Capstrzyk grafomanów” — bożonarodzeniowy program rozrywkowy[109]; „Radiowa piosenka” — przegląd piosenek do słów Wiktora Budzyńskiego nagranych w Rozgłośni Polskiej RWE[110]; „Podwieczorki przy mikrofonie”; „Najpiękniejsze przeboje od najdawniejszych szlagierów po rock & roll” — utwory prezentowane przez Jana Markowskiego[111]; rewie świąteczne i sylwestrowe oraz wiele in.

Materiały RWE tworzą osobny zespół archiwalny nagrań dźwiękowych opracowywany i inwentaryzowany w komputerowym systemie informacji. Do 31 XII 1998 r. w pamięci komputera znalazło się 5025 j. inw. nagrań, co stanowi niemal 1/3 całego zbioru taśm magnetofonowych. Opracowanie nagrań polega na przesłuchiwaniu materiałów oraz wprowadzeniu do formularza recordu komputerowego danych na temat treści i formy nagrań, nazwisk autorów, realizatorów i wykonawców, indeksów geograficznych oraz danych technicznych, takich jak czas nagrania, rodzaj nośnika, prędkość przesuwu taśmy, poprzednie sygnatury itp. Korzystano również z przekazanej wraz z taśmoteką ewidencji nagrań, wykonanej jeszcze w Monachium, obejmującej ok. 20% całego zbioru (przede wszystkim tzw. kolekcję nagrań najstarszych). Wyszukiwanie informacji jest proste, gdyż program przetwarza większość danych zawartych w polach recordów. Zapytania można formułować w rozmaity sposób, używając słów kluczowych i ich kombinacji. Pozwala to na uzyskanie natychmiastowego wyniku wyszukiwania, dotarcie zaś do żądanej taśmy nie nastręcza trudności, gdyż materiały ułożone są w magazynie archiwalnym wg kolejności sygnatur.

Taśmoteka RWE udostępniana jest w ADM bezpłatnie (wyłączając koszty wykonania kopii) dla obywateli polskich i amerykańskich w celach naukowo-badawczych, oświatowych, upowszechniania kultury oraz w innych celach o charakterze niekomercyjnym — zgodnie z zasadami udostępniania archiwaliów obowiązującymi w państwowej służbie archiwalnej[112]. Wykorzystanie materiałów w środkach masowego przekazu: do emisji w programach radiowych i telewizyjnych (poza PR S.A.[113], filmach, elektronicznych nośnikach informacji, np. w wydawnictwach komputerowych, wymaga każdorazowo uzyskania pisemnej zgody RWE/RS jako właściciela praw autorskich i pokrewnych.

FOTO: © NAC - Szukaj w Archiwach →