Szanowni Państwo, wybierając uroczystość otwarcia XVIII Sesji Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie, aby nadać ossolińskiej auli imię prof. Mieczysława Gębarowicza, kierowałem się tym, że podobnie jak uczestnicy tej sesji prof. Gębarowicz był również swoistym „emigrantem”.

Polscy mieszkańcy Londynu, Paryża, Nowego Jorku, a także wielu innych miast świata w znacznej części nie znaleźli się tam z własnego wyboru. W roku 1939 i w latach następnych z kraju wyrzuciła ich okrutna historia. Ostatni dyrektor lwowskiego Ossolineum prof. Mieczysław Gębarowicz po wojnie nie wyjechał ze Lwowa. Do opuszczenia Lwowa zmuszona została Polska. On pozostał tam, by opiekować się jej wielkim dziedzictwem, ossolińskimi kolekcjami.

Nie zdołam dzisiaj omówić biografii Profesora. Przypomnę tylko, że urodził się w roku 1893. Już przed wybuchem I wojny światowej związał się z polskim ruchem niepodległościowym. W okresie międzywojennym szybko zdobył sobie pozycję wybitnego uczonego, badacza historii sztuki średniowiecznej, związanego z Muzeum Książąt Lubomirskich, stanowiącego integralną część Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Po roku 1939, po wybuchu wojny i po śmierci dyrektora Ludwika Bernackiego prof. Gębarowicz stał się stróżem ossolińskiego dziedzictwa, a z czasem w warunkach okupacyjnych uzyskał od kuratora Zakładu konspiracyjną nominację na dyrektora Ossolineum. Czując się za nie odpowiedzialnym, po wojnie nie opuścił Lwowa. Nie dał się uwieść kuszącym propozycjom płynącym doń z ośrodków akademickich i muzealnych Krakowa, Warszawy i innych miast polskich. Na lwowskim posterunku trwał do ostatnich swych dni. W jednym z listów Profesora do Stanisława Gąsiorowskiego z 18 lipca 1945 r. czytamy: „Los swój związałem nie formalnie tylko z Ossolineum i jak długo jego przyszłość się nie wyjaśni, nie będę mógł swobodnie o sobie decydować, chyba że zostanę zmuszony do opuszczenie swojej dotychczasowej placówki. Swój ewentualny wyjazd na Zachód traktuję jako twardą konieczność i żadnych absolutnie planów nie układam. Jeśli dotychczas nie goniłem za karierą, to z pewnością po katastrofie swego dotychczasowego życia nie będę tego, co mi z niego zostało, wypełniać tego rodzaju ambicjami”.

Profesor Gębarowicz nie zdecydował się na opuszczenie Lwowa, mimo że znosił tam ogromne upokorzenia. Kontynuował pracę naukową, z troską przyglądał się losom pozostających we Lwowie ossolińskich zbiorów.

Zakład Narodowy im. Ossolińskich ma wobec swego Wielkiego Dyrektora trudny do spłacenia dług wdzięczności. Utrwalmy więc pamięć o Nim nadając ossolińskiej auli Jego imię. Myśl o tym zrodziła się przed rokiem, kiedy zakończony został gruntowny remont auli. Uznałem jednak wtedy, że najlepszą okazją dla wcielenia jej w życie będzie uroczystość otwarcia XVIII Sesji Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie.

Przed rokiem także zrodziła się myśl wykucia w marmurze popiersia Mieczysława Gębarowicza. Dzieła tego podjął się prof. Roman Pawelski, rzeźbiarz pracujący na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Stojące obok popiersie jest darem artysty dla Zakładu Narodowego.

Darem była również bryła marmuru, w której popiersie zostało wykute, a która ofiarowana została Ossolineum przez „Solidarność” Kamieniołomów w Stroniu Śląskim. Panu prof. Romanowi Pawelskiemu i „Solidarności” Kamieniołomów ze Stronia Śląskiego serdecznie dziękuję.

Od tej chwili XVIII Sesja Stałej Konferencji Muzeów, Archiwów i Bibliotek Polskich na Zachodzie obraduje w ossolińskiej Auli im. Prof. Mieczysława Gębarowicza.